میراث آریا - تولید پنبه به‌عنوان مهم‌ترین تولید کشاورزی در سمنان باعث شد تا در حوالی سال 1290 تا 1295 خورشیدی کارخانه پنبه‌پاک‌کنی در سمنان و در یک محیط روباز تأسیس شود. کارخانه پنبه در شمال شهر سمنان قرار داشت و تعداد زیادی از زنان، مردان و حتی کودکان در آن مشغول به کار بودند. این کارخانه جزء اولین کارخانه‌های پنبه در کشور به‌حساب می‌آمد.
در سال 1307 ساختمان مسقف آجری با امکانات و تجهیزات لازم تأسیس شد.
ساختمان این کارخانه به شکل مربع‌مستطیل، به طول 30/83 متر و عرض 70/24 متر و به ارتفاع 80/7 متر است که یک برج شبیه بادگیر به ارتفاع 30/12 متر و عرض 60/6 متر در بالای آن ایجاد شده است. این ساختمان در محیطی به وسعت 2هزار مترمربع قرار گرفته و هم‌اکنون در بلوار قدس و در محل فعلی هنرستان شهید عباسپور موجود بوده و اخیراً توسط اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان سمنان بازسازی شده است.
کشت پنبه به‌صورت صنعتی و جدید با بذر خارجی، در زمان زمامداری میرزا تقی‌خان امیرکبیر در سال 1230 خورشیدی توسط یک کشیش آمریکایی به نام استالینگ در ایران آغاز شد. ولی زراعت آن در سال 1302 خورشیدی هم‌زمان با تشکیل شرکت مختلط پرس خلوپک ایران در نقاط مختلف کشور، از جمله سمنان با انواع بذر پنبه‌ی مصری و آمریکایی رسماً آغاز شد.
در این روستا روزنامه وقایع اتفاقیه می‌نویسد:
کاشت تخم پنبه آمریکایی در زمین‌های سمنان، منجر به رکود کشت غلات در این منطقه شد؛ به طوریکه به سال 1300 ق، قسمت اعظم زراعت سمنان را کاشت پنبه و تنباکو به خود اختصاص داد.
در مدت کوتاهی پنبه توانست جایگاه ویژه‌ای در بین محصولات کشاورزی پیدا کند و کاشت آن در هرجایی که شرایط مناسب و مستعد بود، آغاز شد. این حرکت باعث شد تا در نخستین گام، شرکت پرس خلوپک اولین قرارداد تجاری خود را در تاریخ 1304 خورشیدی با حاج میرزا آقا فامیلی موظف است تا 400هزار پوط پنبه درجه‌یک سمنان را به قیمت هر پوط چهار تومان و چهار قران و 10 شاهی در بارفروش تحویل شرکت خلوپک کند.
این قرارداد به‌عنوان اولین و قدیمی‌ترین قرارداد تجاری سمنان بوده که سند آن در موزه تاریخ شهر سمنان نگهداری می‌شود.
محصول پنبه نه تنها به‌عنوان یک محصول کشاورزی، بلکه وسیله‌ای برای دورهمی مردم بود. مردان، زنان و کودکان سمنانی در شب‌های سرد زمستان و در گرداگرد کرسی با گوش دادن به پندها، داستان‌ها و افسانه‌های پدربزرگان هم شب را سپری می‌کردند و هم الیاف پنبه را از غوزه‌های آن جدا می‌ساختند. جداسازی پنبه از غوزه زمان و مکان نمی‌شناخت. در معابر، کوچه‌ها، زنان، مردان، کودکان جمع می‌شدند و در کنار یکدیگر به‌خصوص در فصل پاییز و زمستان که کشاورزی و زراعت کم رونق بود، اوقات فراغت خود را با پاک کردن پنبه سپری می‌کردند. این پایان ماجرا نبود بلکه مردم سمنان، با خلاقیت و تدبیر حتی از پسماند غوزه که حالتی مانند چوب خشک دارد که به زبان سمنانی خوجلِه نامیده می‌شود، غذای دام و گوسفندان خود را تأمین می‌کردند. آن‌ها غوزه را خیس می‌کردند تا نرم شود. آنگاه با آرد سبوس مخلوط و در زمستان‌های سرد که مرتعی برای چرا و علوفه‌ای تازه برای دام وجود نداشت، مورداستفاده قرار می‌دادند.
گزارش از محمد عزیزالدین پژوهشگر استان سمنان
انتهای پیام/
